Rozpoznanie w terenie, inwentaryzacja przyrodnicza oraz waloryzacja przyrodnicza w dokumentacji środowiskowej.
Inwentaryzacja przyrodnicza jest obligatoryjnym elementem raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i bez takowego fragmentu dokument ten nie będzie spełniał rygorów ustawowych, uniemożliwiając jednocześnie organowi wydanie pozytywnej decyzji środowiskowej. W większości przypadków właściwy miejscowo RDOŚ, nakładając obowiązek sporządzenia raportu, jednocześnie wskazuje na zakres inwentaryzacji przyrodniczej dla danego przedsięwzięcia, dzięki czemu jesteśmy w stanie określić czas sporządzania, ilość i rodzaj branżystów dla tego typu opracowania. Dla zobrazowania szerokiego zakresu i specjalistycznego charakteru inwentaryzacji przyrodniczej poniżej zamieszczamy kilka analiz dla inwestycji drogowej, które zostały narzucone do raportu przez właściwy organ:
„Przedłożenie wyników inwentaryzacji występujących populacji lęgowych ptaków, bytujących nietoperzy i porostów nadrzewnych w obrębie drzewostanu przydrożnego wraz z analizą wpływu inwestycji na stwierdzone gatunki chronione”
oraz
„Przedłożenie pełnej inwentaryzacji drzew i krzewów kolidujących z realizacją inwestycji….. w ramach inwentaryzacji dendrologicznej należy określić skład gatunkowy, podać obwody pni na wysokości 1,3m, wskazać obecność gniazd, dziupli, próchnowisk oraz stanowisk występowania gatunków chronionych”.
Kompleksowe rozpoznanie terenu inwestycji wraz z obszarem jej oddziaływania realizowane jest etapowo. W pierwszym etapie (tzw. prac kameralnych) konieczne jest zebranie dostępnych materiałów (publikacji, opracowań, map – zarówno historycznych, jak i aktualnych), które stanowią niejako wstęp do kolejnego, właściwego etapu tj. prac terenowych. Podczas badań terenowych weryfikacji i rozpoznaniu podlega występowanie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków zwierząt, roślin i grzybów. Rozpoznanie to obejmuje również występowanie korytarzy ekologicznych (szlaków migracji).
Na podstawie przeprowadzonych prac terenowych (których zakres każdorazowo wymaga dostosowania do typu inwestycji i charakterystyki obszaru jej realizacji) możliwa jest właściwa ocena wpływu przedsięwzięcia m.in. na formy ochrony przyrody, korytarze ekologiczne czy bioróżnorodność. W ramach przeprowadzonej oceny, w oparciu o zebrane informacje w zakresie występowania poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, określa się niezbędne działania zabezpieczające, minimalizujące oraz kompensujące. Można zatem uznać, że prawidłowe rozpoznanie przyrodnicze terenu inwestycji umożliwia poprawne określenie koniecznych działań ograniczających (a nawet wykluczających) możliwe negatywne oddziaływanie przedsięwzięcia, a także umożliwia realizację projektów w zgodzie z przepisami prawa i w myśl zasady zrównoważonego rozwoju.
W przypadku opracowania jakim jest karta informacyjna przedsięwzięcia obowiązkowymi jego elementami są m.in. opis szaty roślinnej, dane nt. obszarów chronionych w myśl ustawy o ochronie przyrody oraz korytarzach ekologicznych w zasięgu oddziaływania inwestycji, przedstawienie rozwiązań chroniących środowisko (w tym środowisko przyrodnicze). Praktyka wskazuje również, że w ramach karty informacyjnej organy ochrony przyrody (np. RDOŚ) często wymagają jej uzupełnienia poprzez przedstawienie, np. danych w zakresie występowania gatunków chronionych.
Wspomnieć należy, że weryfikacja obecności siedlisk gatunków chronionych (zwierząt, roślin, grzybów) pozwala również uniknąć nieumyślnego łamania przepisów z zakresu ochrony przyrody (np. płoszenia i niepokojenia zwierząt, niszczenie gniazd i siedlisk, niszczenia jaj ptaków czy zabicia lub zniszczenia osobników gatunków chronionych zwierząt, roślin i grzybów). Gatunki te podlegają ochronie niezależnie od miejsca występowania (także poza obszarowymi formami ochrony przyrody), a złamanie ww. zakazów ustawa o ochronie przyrody kwalifikuje jako wykroczenie.
Na uwagę zasługuje ważny fakt, iż lokalizacja przedsięwzięcia w obrębie obszaru chronionego nie wyklucza wcale możliwości jej realizacji, np. w przypadku obszarów Natura 2000 o możliwości podjęcia przedsięwzięcia decyduje ocena wpływu na ten obszar (i ocena zgodności z art. 33 ustawy o ochronie przyrody), natomiast w przypadku parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu właściwa ocena na przyrodę i krajobraz tych obszarów jej warunkiem skorzystania z ustawowego odstępstwa od zakazu realizacji inwestycji mogących negatywnie oddziaływać na środowisko.
Podsumowując, prawidłowe rozpoznanie elementów środowiska (w tym przyrodniczego) pozostających w zasięgu oddziaływania inwestycji już na wstępnym etapie jej planowania, upraszcza (a nawet umożliwia) późniejszą jej realizację. Często również pozwala na uniknięcie sporządzenia raportu, gdyż organy ochrony przyrody są w stanie określić konieczne warunki realizacji przedsięwzięcia już na etapie tzw. screeningu, czyli analizy karty informacyjnej. Poniżej zamieszczamy przykład wykonanego przez Nas rozpoznania w terenie.
