Inwentaryzacja nietoperzy
Inwentaryzacja chiropterologiczna (nietoperzy) polega na rozpoznaniu występowania gatunków nietoperzy (chriopterofauny) i ich siedlisk na danym terenie (np. w zasięgu oddziaływania inwestycji) lub w obiekcie (budynku, zadrzewieniu). Prawidłowo wykonana inwentaryzacja powinna opierać się o badania terenowe, prowadzone w sposób uwzględniający aktualne wytyczne i metodyki, a także zgodnie z biologią poszczególnych gatunków nietoperzy, w tym populacji rozrodczych, migrujących i zimujących. W oparciu o wyniki ww. prac możliwa jest ocena wpływu przedsięwzięcia na nietoperze, jak również określenie koniecznych działań zabezpieczających czy kompensujących, umożliwiających realizację inwestycji zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Na terenie Polski występuje 26 gatunków nietoperzy, które w myśl rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. poz. 2183) objęto ścisłą ochroną gatunkową, wprowadzając szereg zakazów w odniesieniu do tych zwierząt, w tym umyślnego zabijania, niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania, a także płoszenia i niepokojenia.
Różnorodność gatunkowa i siedliskowa
Pomimo relatywnie niewielkiej różnorodności gatunkowej krajowej chiropterofauny, nietoperze są szeroko rozpowszechnione w różnego typu środowiskach, gdyż wykazują one wysoką plastyczność w zasiedlaniu zróżnicowanych obszarów. Dodatkowo typ zajmowanego siedliska często jest zróżnicowany w sezonie – jeden gatunek w okresie rozrodu może być związany z terenami leśnymi i zadrzewieniami (także przydrożnymi), a w okresie zimowania – z terenami zabudowanymi i różnego rodzaju kryjówkami pochodzenia antropogenicznego (szczelinami w elewacji, piwnicami, strychami, studniami itp.). Przykładem takiego gatunku jest mopek zachodni, który (oprócz ochrony gatunkowej) jest również wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Niektóre gatunki jako miejsca rozrodu wybierają jaskinie lub różnego rodzaju budynki (np. nocek duży, który również wymieniono w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej), inne jako miejsca zimowania preferują, np. dziuple (karlik większy), a jeszcze inne podejmują migracje do zimowisk zlokalizowanych w cieplejszych rejonach Europy (np. borowiaczek czy borowiec wielki).
Tak duże zróżnicowanie wykorzystywanych (często sezonowo) biotopów, w tym związanych z obszarami przekształconymi i zagospodarowanymi przez człowieka, a także skryty tryb życia decydują o tym, że przy realizacji różnego typu działań inwestycyjnych należy przeprowadzić badania w celu wykrycia obecności nietoperzy oraz ich kryjówek (w tym miejsc rozrodu i zimowania). Pozwala to na uniknięcie przypadkowego zabicia i płoszenia tych zwierząt, jak również zniszczenia siedlisk (bez wymaganego zezwolenia), np. w czasie wycinki drzew czy remontu i termomodernizacji budynków.
Badania w terenie
Ekspertyza chiropterologiczna umożliwia rozpoznanie występowanie nietoperzy i ich kryjówek w obiekcie objętym pracami, w obrębie drzew czy na terenie inwestycji (który w różny sposób może być wykorzystywany w czasie żerowania, przelotów i migracji nietoperzy). W oparciu o badania terenowe, w tym z użyciem detektorów ultradźwięków (pozwalającego wykonać „nasłuchy” przelatujących nietoperzy) i kamery endoskopowej (pozwalającej skontrolować różnego typu szczeliny i otwory, w których mogą chronić się nietoperze) możliwa jest weryfikacja występowania chiropterofauny.
W oparciu o wyniki ww. badań, zależnie od typu i charakteru inwestycji, określić można:
– harmonogram i sposób realizacji prac remontowych i budowlanych,
– działania minimalizujące ryzyko zabicia nietoperzy w czasie wycinki drzew,
– zakres działań kompensujących (np. w postaci skrzynek lub schronów dla nietoperzy),
– konieczne działania wykluczające negatywne oddziaływanie na migracje nietoperzy (w tym sezonowe i krótkodystansowe),
– wpływ na poszczególne gatunki i ich populacje, w tym chronione w ramach programu Natura 2000.
