Inwentaryzacja ptaków
Inwentaryzacja ornitologiczna (ptaków) – obejmuje rozpoznanie występowania gatunków ptaków (ornitofauny) i ich siedlisk na danym terenie (np. w zasięgu oddziaływania inwestycji). Prawidłowo wykonana inwentaryzacja powinna opierać się o badania terenowe, prowadzone w sposób uwzględniający aktualne wytyczne i metodyki, a także zgodnie z biologią poszczególnych gatunków ptaków, w tym populacji lęgowych, migrujących i zimujących. W oparciu o wyniki ww. prac możliwa jest ocena wpływu przedsięwzięcia na ptaki, jak również określenie koniecznych działań zabezpieczających czy kompensujących, umożliwiających realizację inwestycji zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Na terenie Polski ptaki (ornitofauna) stanowią najbardziej zróżnicowaną i najpowszechniej występującą grupę zwierząt, związaną z praktycznie wszystkimi typami siedlisk – od obszarów bagiennych i mokradeł, poprzez tereny leśne, łąki, uprawy rolne, aż po tereny zabudowane i zurbanizowane.
Ochrona gatunkowa ptaków
Zdecydowana większość ptaków objęta została ochroną gatunkową – rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt wymienia 478 gatunków ptaków objętych ochroną ścisłą oraz 9 gatunków objętych ochroną częściową. Rozporządzenie to określa również szereg zakazów, które obowiązują w przypadku gatunków chronionych – są to m.in. zakaz umyślnego zabijania, niszczenia jaj i form rozwojowych, a także zniszczenia siedlisk, ostoi, jak również gniazd i wszelkiego typu schronień.
Gatunki łowne
Oprócz gatunków chronionych na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt na terenie Polski występuje również 13 gatunków ptaków łownych (rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych). Warto pamiętać, że wobec tych gatunków równie obowiązuje szereg zakazów, które wprowadza ustawa Prawo łowieckie, np. zakaz niszczenia gniazd tych gatunków. Zatem, aby uniknąć nieumyślnego złamania ww. zakazów lub uzyskać uprzednio odpowiednie zezwolenie, konieczne jest rozpoznanie ornitofauny występującej na terenie planowanej inwestycji.
Obszary ochronne
Dla szczególnie cennych (z punktu widzenia ochrony przyrody na terenie całej Unii Europejskiej) gatunków, które wymienione są w pierwszym załączniku tzw. Dyrektywy Ptasiej w ramach sieci Natura 2000 tworzy się obszary specjalnej ochrony ptaków (obecnie na terenie kraju funkcjonuje niemal 150 obszarów specjalnej ochrony ptaków). Jest to o tyle istotne, że obszary te tworzy się nie tylko dla gatunków lęgowych, ale także zimujących i przelotnych (migrujących). Dodatkowo art. 33 ustawy o ochronie przyrody, a także dotychczasowe orzecznictwo (np. wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-392/96 Komisja przeciwko Irlandii) wskazują, że nawet w przypadku inwestycji poza obszarami Natura 2000 konieczne może być przeanalizowanie wpływu inwestycji, np. na migrujące ptaki – przedmioty ochrony obszarów Natura 2000.
Pozwala to uznać, że rozpoznanie występowania ptaków i ich siedlisk jest bardzo istotnym elementem nie tylko w przypadku takich inwestycji, jak elektrownie wiatrowe (z uwagi na możliwe kolizje ptaków z turbinami), ale w przypadku niemal każdej inwestycji.
Rozpoznanie w terenie
Rozpoznanie ornitofauny prowadzone są w oparciu o przyjęte metody badań terenowych (różnych dla poszczególnych gatunków) i obejmują, np. rozpoznanie występowania populacji lęgowych (wraz z określeniem kryterium lęgowości) w oparciu o m.in. obserwacje osobników (bezpośrednie – wizualne oraz nasłuchiwanie głosów) oraz zachowań ptaków. Z uwagi na zróżnicowanie środowisk zajmowanych przez ptaki oraz różnorodność tej grupy zwierząt, szczegółowy sposób, zakres i harmonogram prac należy, w oparciu o doświadczenie ornitologa, określić indywidualnie, uwzględniając również rodzaj planowanej inwestycji i możliwy jej wpływ na ptaki.
Inwentaryzacja gatunków ptaków prowadzona przez doświadczonych ornitologów jest jednym z elementów gwarantujących kompleksowe rozpoznanie ornitofauny w zasięgu oddziaływania inwestycji, określenie znaczenia terenu dla ptaków czy wreszcie właściwej oceny na ornitofaunę wraz z określeniem niezbędnych działań, jak np. dostosowanie sposobu i harmonogramu realizacji prac do aktywności ptaków czy zapewnienie siedlisk zastępczych.
